مشکلات حفظ هویت تاریخی و فرهنگی شهری

به گزارش خبرگزاری فارس از رشت، چند سالی است که مرتب از گوشه و کنار می‌شنویم فلان شهر تاریخی به دلایل مالی یا مدیریتی در حال از دست دادن بخشی از ارزش‌های تاریخی کالبدی خود است و کاری از دست شهروندان برای حفظ آن بر نمی‌آید یا ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی خود را به دلیل هجوم اطلاعات و فناوری به فراموشی می‌سپرد و سازمان‌های متولی در جلوگیری از آن عاجزند.

دردناک‌تر اینکه برنامه‌ریزی‌های غیرمشارکتی به تخریب‌های غیرقابل بازگشت در مناطق تاریخی و بافت‌های ارزشمند منجر شده و ارزش یا باوری که دارای اعتبار بوده و به هنجار عمومی مطلوب تبدیل شده باشد، ممکن است مفهومی و غیر ملموس باشد اما زمانی که جنبه بصری و ملموس به خود گرفت تبدیل به هویت شده و منشأ تمایز، برجستگی و تشخیص پدیده‌های مختلف از جمله کشورها، ملت‌ها و به‌ویژه شهرها می‌شود.

آنچه مسلم بوده ارزش‌ها به یکباره به وجود نمی‌آیند بلکه به مرور زمان و در پی حوادث و وقایع در مقاطع مختلف تاریخی شکل می‌گیرند و تحت تاثیر جریان‌های مختلف ممکن است در مقطعی از زمان کم اهمیت شده و سلسله مراتب آنها تغییر کند اما به ندرت از بین می‌روند، بنابراین وظیفه جوامع انسانی است که نسبت به حفظ آنها تلاش کرده و آنها را کم‌بها نشمارند، زیرا ارزش‌ها نماد تکامل تاریخی و مبنای هویت ملی یک کشور، منطقه، شهر و حتی محله هستند با این وجود برنامه‌ریزی شهری  که عبارت از تأمین رفاه شهرنشینان از طریق ایجاد محیطی بهتر، مساعدتر، سالم‌تر، آسان‌تر، موثرتراست.

برنامه‌ریزی شهری یک فرآیند پوینده و گویاست، به دلیل آنکه روابط انسانی ویژگی پویایی آن را تضمین می‌کند و در هزاره سوم که با عنوان «عصر اطلاعات، ارتباطات» و جهانی شدن اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، سیاست و شکل‌گیری جامعه شبکه‌ای و مادی‌زدایی اقتصاد و وابستگی آن به اقتصاد فرهنگی مشهور است، نگاه به ارزش‌ها به‌ویژه ارزش‌های تبدیل به هویت شده، از جمله مکان‌های جغرافیایی و شهرهای دارای سابقه تاریخی و فرهنگی که نماد عینی تکامل جامعه بشری و تبلور ارزش‌های آن هستند اهمیت بسزایی یافته‌اند.

با توجه به اهمیت ارزش‌های شهری در هویت بخشی به شهرها از یک طرف و جایگاه آنها در فرآیند توسعه اقتصادی پایدار شهری مبتنی بر اقتصاد فرهنگی از یک طرف دیگر به همراه اقدام‌های گسترده فعالیت‌های نوسازی شهری و به ویژه مراکز شهری در کشور زمانی معنادار می‌شود که تبلور عینی در فیزیک شهر داشته و در واقع کالبد بیرونی و فیزیک شهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

اهمیت بحث هویت شهری از آنجا ناشی می‌شود که انسان با عدم ادراک خود و رابطه‌اش با جهان پیرامون دچار هراس می‌شود، حفظ هویت و اصالت شهری و تبیین حیاط شهری بر اساس شواهد و مدارک علمی همواره مورد توجه بوده است.

از جمله شاخص‌های مهم هویت شهری می‌توان به حس آسایش، امنیت، آرامش، حس تعلق به مکان و امکان ایجاد تعاملات اجتماعی بین ساکنان برشمرد و در راستای تحقق توسعه پایدار شهری باید شرایطی فراهم شود تا امکان بسترسازی توسعه پایدار انسانی و بهبود رفاه اجتماعی، شهروندی به قراری عدالت اجتماعی منجر شود.

——————————

یادداشت از اعظم زارع